نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جعفر ترک زاده ¹
• مهدی آهنگری ¹
• مهدی محمدی ¹
• رحمت اله مرزوقی ¹
• ستار هاشمی ²

¹ گروه مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

² گروه کامپیوتر ، بخش مهندسی کامپیوتر، دانشکده مهندسی کامپیوتر، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

پیشینه و اهداف: بهبود و سطح کیفیت و اثربخشی آموزش های الکترونیکی در دانشگاه‌ها، مستلزم بررسی و شناخت عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر آن است. به این منظور مدل‌ها و چارچوب‌هایی برای ارزیابی اثربخشی نظام یادگیری الکترونیکی ایجاد شده است. با این حال تنوع ابعاد نظام اثربخشی در ادبیات پژوهشی و تعدد مدل‌ها، نه تنها بر خلأ نظری در این حوزه دلالت دارد؛ حوزه عملیاتی و فنی این موضوع را نیز با چالش روبرو ساخته است. هدف از این پژوهش کیفی، بررسی و واکاوی مؤلفه‌های اثربخشی بیرونی یادگیری الکترونیک به‌منظور ایجاد تحول کیفی در آموزش نظام دانشگاهی است.
روش‌ها‌: در این پژوهش تلاش شد تا به شناسایی مؤلفه‌های ارزیابی اثربخشی بیرونی دوره‌های الکترونیکی دانشگاهی با رویکرد  مطالعه کیفی پرداخته شود. روش پژوهش، کیفی و به‌طور ویژه «مطالعه موردی کیفی» است. در این راستا، مشارکت‌کنندگان بالقوه‌  این پژوهش شامل تمامی اعضای هیأت علمی دانشکده‌های مجازی دانشگاه‌های شیراز، پیام ‌نور و مدرسین آموزش‌های مجازی دانشگاه علامه طباطبایی و تعدادی از متخصصین و تولیدکنندگان محتوا و طراحان آموزش بودند، که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند از نوع معیار (تخصص و تجربه) و با لحاظ اشباع داده‌ها انتخاب شدند و در همین راستا متناسب با هدف مذکور، با 25 نفر از خبرگان این حوزه مصاحبه‌هایی صورت گرفت. سپس داده‌های به‌دست آمده، از طریق فن تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: به‌منظور رسیدن به این مهم، پژوهشگر با مطالعه روی مدل‌هایی از یادگیری ترکیبی و اکتشافی مرتبط و انجام مصاحبه با فعالان و اساتید خبره این حوزه و تحلیل داده های استخراج شده حاصل از این مصاحبه‌ها ، بررسی اسناد، مبانی نظری و سوابق پژوهشی آموزش الکترونیک در دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته و ایران، تأثیر مؤلفه‌های ارزیابی اثربخشی بیرونی بر آموزش الکترونیکی را به‌عنوان یک مضمون سازمان‌دهنده، شامل 12 مضمون پایه با عناوین زیر در این نظام یادگیری، امری مهم و ضروری برشمرده است: اقتصادی کردن و افزایش بهره‌وری؛ پویایی و انعطاف‌پذیری نسبت به  تحولات و فناوری‌های نوین آموزشی؛ فرهنگ‌سازی آموزش الکترونیکی سازمانی؛ رقابت‌پذیری تولیدات، تربیت و به‌کارگیری نیروی انسانی مختص یادگیری الکترونیکی؛ تشخیص و پاسخ‌گویی به نیازهای محیطی؛ یادگیری مادام‌العمر؛ تحقق الگوهای شایستگی؛ تحقق اهداف و تعالی سازمان بهره بردار؛ ارتقای توانمندی‌های حرفه‌ای در محیط کار؛ تقویت آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای؛ موفقیت؛ تاثیرگذاری و رقابت‌پذیری  فراگیران. اعتبار نتایج با استفاده از روش همسوسازی داده‌ها، اعتبارپذیری، اعتمادپذیری و اتکاپذیری داده‌های پژوهش بررسی شد. در گام بعدی محقق با استفاده از شاخص روایی محتوایی (CVI) به تعیین مناسبت و ضرورت مضامین و مضمون سازمان‌دهنده استخراج شده پرداخت. به‌منظور اعتباریابی چارچوب حاصله از روش معیار مقبولیت و باورپذری استفاده شد. برای تعیین معیار مقبولیت چارچوب ارائه شده چهار شاخص تطبیق، قابلیت فهم، قابلیت تعمیم و کنترل مورد استفاده قرار گرفت. قطعاً شناخت این مؤلفه‌ها می‌تواند در ارزیابی شایسته اثربخشی جامع دوره‌های یادگیری الکترونیکی ضروری و  اطمینان‌بخش باشد.
نتیجه‌گیری: در جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از یافته‌ای پژوهش می‌توان گفت این پژوهش نشان داد که ارزیابی اثربخشی آموزش الکترونیکی یک چرخه جامع است که تنها محدود به ارزیابی اثربخشی آنچه که در درون نظام آموزش الکترونیکی صورت می‌گیرد، نمی‌شود؛ بلکه باید دید آیا نظام آموزش الکترونیکی توانسته است به نیازهای جامعه نیز پاسخ دهد و رسالت و مأموریتی که برای سازمان در نظر گرفته شده است را به خوبی محقق کند یا خیر. در این پژوهش 12 مؤلفه جهت شناسایی و ارزیابی اثربخشی بیرونی نظام آموزش الکترونیکی دانشگاهی کشف شد که بررسی و ارزیابی هریک از این مؤلفه‌ها می‌تواند بیانگر ابعاد مختلف اثربخشی بیرونی آموزش الکترونیکی باشد. همچنین رابطه تعاملی بین سطح بیرونی و درونی اثربخشی یادگیری الکترونیکی و تأثیر متقابل آن دو سطح بررسی و تحلیل شد. محدودیت‌های پژوهش حاضر این بود که یافته‌ها به‌صورت میدانی و در صحنه عملیاتی گردآوری نشده است و دیگر آنکه نمونه‌های مشابه جامعی وجود نداشته که مورد مقایسه و بررسی بیشتر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• اثربخشی بیرونی آموزش الکترونیکی
• کیفیت آموزشی
• دانشگاه پاسخگو

20.1001.1.20080441.1401.16.2.1.5

موضوعات

• آموزش الکترونیکی

عنوان مقاله [English]

Examining the External Effectiveness Components of E-Learning to Provide a Framework for Developing Qualitative Change in Higher Education

نویسندگان [English]

• J. Torkzadeh ¹
• M. Ahangari ¹
• M. Mohammadi ¹
• R. Marzooghi ¹
• S. Hashemi ²

¹ Educational Management Department, Faculty of Education and Psychology, Shiraz University. Shiraz, Iran

² Computer Department, Faculty of Computer Engineering, Shiraz University. Shiraz, Iran

چکیده [English]

Background and Objectives: Improving and enhancing the quality and effectiveness of e-learning in the universities require examining and recognizing the internal and external factors affecting it. To this end, certain models and frameworks have been developed to evaluate the effectiveness of the e-learning system. However, the diversity of the dimensions of the effectiveness system in the literature and the multiplicity of the models not only implies a theoretical gap in this area but also it has challenged the operational and technical scopes of the issues. The purpose of this qualitative study is investigating and analyzing the external effectiveness components of e-learning in order to make a qualitative change in higher education system.
Methods: In this study, it was attempted to thoroughly identify the components of evaluating the effectiveness of academic e-courses with a qualitative approach.  The research method is qualitative, and in particular "qualitative case study”. Thus, the potential contributors to this study included all faculty members of Virtual Colleges of Shiraz Universities, Payam Noor, and Allameh Tabatabai University virtual education instructors and a number of content development specialists and educational designers (n = 25) who were selected based on purposeful sampling in terms of  criteria (expertise and experience) and considering data saturation, In line with the aforementioned purpose, an interview was conducted with 25 experts in this field. Then, the obtained data were analyzed through the content analysis technique.
Findings: In order to achieve this, by studying the models of  blended and  related exploratory learning and interviewing the experts and skillful professors of this field and analyzing the data extracted from such interviews, reviewing the documents, theoretical foundations, and research backgrounds of e-learning in the  universities of the developed countries and Iran, the researcher has highlighted the influence that external effective evaluation components have on e-learning as an organizing content including twelve major themes with the following titles to be significant and necessary in the education system: economizing and increasing  productivity; the dynamics and flexibility  related to the new educational developments and technologies; cultivation of organizational e-learning; competitiveness of the products; training and employment of human resources specialized in e-learning; identifying and responding to environmental needs; lifelong learning; realization of patterns of competence; realizing the goals and excellence of the beneficiary organization; promotion of professional capabilities in the workplace; strengthening technical and vocational education; and success, effectiveness, and competitiveness of the learners. The results were validated using data matching method, the validity, the reliability and reliability of the research data. In the next step, the researcher used content validity index (CVI) to determine the relevance and necessity of themes and the extracted organizing theme. The validity and reliability criteria were used to validate the framework. Four criteria for adaptation, intelligibility, generalizability and control were used to determine the acceptability of the proposed framework. Certainly, knowledge of these components can be necessary and reliable in properly evaluating the overall effectiveness of the e-learning courses.
Conclusion: After summing up the findings of this study, it is shown that evaluating the effectiveness of e-learning is a comprehensive cycle that is not just limited to evaluating the effectiveness of what is done within the e-learning system. Rather, it should be seen whether the e-learning system has been able to respond to the needs of the society and to fulfill the mission intended for the organization or not. In this study, 12 components were identified to evaluate the external effectiveness of the university e-learning system, and the study and evaluation of each of these components can indicate different dimensions of the external effectiveness of e-learning. Also, the interaction between external and internal levels of e-learning effectiveness and the interaction between the two levels were investigated and analyzed. The limitations of the present study were that the findings were not collected in the field and in the operational scene, and that there were no similar comprehensive samples to be further compared and studied. 

کلیدواژه‌ها [English]

• External effectiveness Of E-learning"
• Educational quality"
• "
• Responsive University"

COPYRIGHTS 
©2022 The author(s). This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution (CC BY 4.0), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, as long as the original authors and source are cited. No permission is required from the authors or the publishers.