نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حیدر تورانی ¹
• علی جعفری ²

¹ گروه مبانی برنامه‌ریزی درسی، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران، ایران

² گروه مشارکت‌ها و ارتباطات، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران، ایران

چکیده

پیشینه و اهداف: پیشرفت‌های سریع در فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و ادغام آن‌ها در دستگاه‌های تلفن همراه، چشم‌انداز آموزش را متحول کرده و روش‌های نوآورانه‌ای را برای تدریس و یادگیری معرفی کرده است. این ادغام فناوری، نحوه‌ تبیین و هدایت فرایند یادگیری را به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار داده است. معلمان، به‌عنوان تسهیل‌گران اصلی یادگیری، نقش محوری در جذب دانش‌آموزان در محیط‌های یادگیری الکترونیکی ایفا می‌کنند. با این حال، اثربخشی یادگیری الکترونیکی در تقویت تعاملات معلم و دانش‌آموز به عوامل متعددی بستگی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها سواد دیجیتال معلمان است. سواد دیجیتال نه تنها توانایی معلمان را در استفاده مؤثر از ابزارهای یادگیری الکترونیکی تعیین می‌کند، بلکه ظرفیت آن‌ها را برای ایجاد تعاملات آموزشی معنادار نیز افزایش می‌دهد. هدف این مطالعه بررسی نقش واسطه‌ای سواد دیجیتال معلمان در رابطه بین آموزش الکترونیکی و تعاملات آموزشی در مدارس ابتدایی شهر تهران است.
روش‌ها‌: روش تحقیق از نظر دست‌یابی به هدف از نوع کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات از نوع پیمایشی است. جامعه آماری به تعداد 20968 نفر معلم دوره ابتدایی در کل شهر تهران (مناطق 19 گانه آموزش و پرورش شهر تهران) شامل 18824زن و 2144 نفر مرد بود. حجم نمونه براساس جدول مورگان 376 نفر برآورد شد. روش نمونه گیری از نوع خوشه‌ای چند مرحله‌ای بود. در ابتدا شهر تهران به پنج منطقه جغرافیایی (شمال، جنوب، مرکز، شرق و غرب) تقسیم شد. پس از تقسیم‌بندی شهر تهران به مناطق جغرافیایی با دادن کد به‌صورت تصادفی از هر منطقه یک خوشه (منطقه) انتخاب شد. در مرحله بعد به‌صورت تصادفی از مناطق انتخابی با دادن کد از هر منطقه 20 خوشه (مدرسه) به جهت رعایت توازن در مناطق انتخاب شد و برای اندازه‌گیری متغیرهای مورد مطالعه، سه ابزار معتبر مورد استفاده قرارگرفت که عبارتند از: پرسش‌نامه سواد رایانه‌ای، پرسش‌نامه یادگیری الکترونیکی و پرسش‌نامه تعامل معلم و دانش‌آموز. این ابزارها چارچوبی جامع برای ارزیابی سواد دیجیتال معلمان، اثربخشی یادگیری الکترونیکی و کیفیت تعاملات معلم و دانش‌آموز فراهم کردند. برای تحلیل فرضیات از مدل معادلات ساختاری و رگرسیون خطی استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش تأثیر مثبت یادگیری الکترونیکی بر تعاملات معلم و دانش‌آموز را تأیید می‌کند. علاوه بر این، سواد دیجیتال به‌عنوان یک عامل میانجیگری حیاتی شناسایی شد که این رابطه را تقویت می‌کند. به‌طور خاص، نتایج نشان داد که معلمان با سطح سواد دیجیتال بالاتر، مجهزتر به استفاده از سکوهای یادگیری الکترونیکی هستند و منجر به تعاملات آموزشی مؤثرتر می‌شوند. نقش میانجیگری سواد دیجیتال اهمیت آن را به‌عنوان یک مهارت بنیادین که مزایای فناوری‌های یادگیری الکترونیکی را تقویت می‌کند، برجسته می‌کند. این یافته نشان می‌دهد که سواد دیجیتال نه تنها پذیرش ابزارهای یادگیری الکترونیکی را تسهیل می‌کند؛ کیفیت تعامل معلم و دانش‌آموز را نیز در محیط‌های یادگیری مجازی غنی می‌سازد.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش بر ضرورت بهبود سواد دیجیتال معلمان برای ارتقای کیفیت کلی آموزش و ترویج تعاملات مؤثر معلم و دانش‌آموز در مدارس ابتدایی تأکید می‌کند. سواد دیجیتال به‌عنوان یک توانمندساز حیاتی عمل می‌کند و به معلمان امکان می‌دهد تا ابزارهای یادگیری الکترونیکی را مؤثرتر هدایت و استفاده کنند. در نتیجه، مداخلات هدفمند برای بهبود سواد دیجیتال معلمان باید به‌عنوان بخشی از اصلاحات آموزشی گسترده‌تر در اولویت قرار گیرد. علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌های ICT در مدارس برای اجرای موفقیت‌آمیز ابتکارات یادگیری الکترونیکی ضروری است. فراهم کردن دسترسی معلمان به ابزارها و منابع دیجیتال قابل‌اعتماد می‌تواند توانایی آن‌ها را در ارائه درس‌های مجازی جذاب و تعاملی بیشتر تقویت کند. علاوه بر این، برنامه‌های آموزشی متناسب با تمرکز بر استفاده عملی از سکو‌های یادگیری الکترونیکی و استراتژی‌های تدریس دیجیتال می‌تواند معلمان را برای به حداکثر رساندن پتانسیل ICT در آموزش توانمند کند. با رسیدگی به این حوزه‌ها، مدارس می‌توانند محیطی مناسب برای یادگیری الکترونیکی مؤثر ایجاد کرده و تعاملات آموزشی قوی‌تر بین معلمان و دانش‌آموزان را تقویت کنند. یافته‌های این مطالعه به مجموعه رو به رشد دانش در مورد نقش سواد دیجیتال در آموزش مدرن کمک می‌کند و اهمیت آن را در سازگاری با نیازهای عصر دیجیتال برجسته می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

• یادگیری الکترونیکی
• تعاملات آموزشی
• سواد دیجیتال
• مدارس ابتدایی

موضوعات

• آموزش الکترونیکی- مجازی

عنوان مقاله [English]

Investigating the Mediating Role of Teachers’ Digital Literacy in the Relationship Between E-Learning and Instructional Interactions in Elementary Schools in Tehran

نویسندگان [English]

• H. Toorani ¹
• A. Jafari ²

¹ Department of Fundamentals of Curriculum Planning, Institute for Educational Studies, Organization for Educational Research and Planning (OERP), Tehran, Iran

² Department of Partnerships and Communications, Institute for Educational Studies, Organization for Educational Research and Planning (OERP), Tehran, Iran

چکیده [English]

Background and Objectives: The rapid advancements in information and communication technologies (ICT), along with their integration into mobile devices, have transformed the landscape of education, introducing innovative methods for teaching and learning. This technological integration has significantly influenced how the learning process is conceptualized and guided. Teachers, as the primary facilitators of learning, play a pivotal role in engaging students in virtual learning environments. However, the effectiveness of e-learning in fostering teacher-student interactions is contingent upon several factors, one of the most critical being teachers' digital literacy. Digital literacy not only determines teachers' ability to utilize e-learning tools effectively but also enhances their capacity to foster meaningful instructional interactions. The aim of this study was to investigate the mediating role of teachers’ digital literacy in the relationship between e-learning and instructional interactions in elementary schools in Tehran.
Materials and Methods: The research was applied in nature, with a survey-based approach adopted for data collection. The statistical population consisted of 20,968 elementary school teachers across all 19 educational districts in Tehran. Of this total, 18,824 were female and 2,144 were male. Based on Morgan’s table, the sample size was estimated at 376. A multi-stage cluster sampling method was employed. Initially, Tehran was divided into five geographical regions (north, south, center, east, and west). After dividing Tehran into these geographical regions, one cluster (region) was randomly selected from each region by assigning a code. In the subsequent stage, 20 clusters (schools) were randomly selected from each chosen region by assigning codes to ensure balance among the regions. To measure the variables under study, three validated instruments were employed: the Digital Literacy Questionnaire, E-Learning Questionnaire, and Teacher-Student Interaction Questionnaire. These tools provided a comprehensive framework for assessing teachers' digital literacy, the efficacy of e-learning, and the quality of teacher-student interactions. Structural equation model and linear regression were used to analyze the hypotheses.
Findings: The findings of the study underscore the significant positive impact of e-learning on teacher-student interactions. Furthermore, digital literacy was identified as a critical mediating factor that enhances this relationship. Specifically, the results demonstrated that teachers with higher levels of digital literacy were better equipped to leverage e-learning platforms, leading to more effective instructional interactions. The mediating role of digital literacy highlights its importance as a foundational skill that amplifies the benefits of e-learning technologies. This finding suggests that digital literacy not only facilitates the adoption of e-learning tools but also enriches the quality of teacher-student engagement in virtual learning settings.
Conclusions: The study's results emphasize the necessity of improving teachers' digital literacy to enhance the overall quality of education and promote effective teacher-student interactions in elementary schools. Digital literacy serves as a critical enabler, allowing teachers to navigate and utilize e-learning tools more effectively. Consequently, targeted interventions to improve teachers' digital literacy should be prioritized as part of broader educational reforms. Additionally, the development of ICT infrastructure within schools is imperative for the successful implementation of e-learning initiatives. Providing teachers with access to reliable digital tools and resources can further enhance their ability to deliver engaging and interactive virtual lessons. Moreover, tailored training programs focused on the practical use of e-learning platforms and digital teaching strategies can empower teachers to maximize the potential of ICT in education. By addressing these areas, schools can create a conducive environment for effective e-learning and foster stronger instructional interactions between teachers and students. The findings of this study contribute to the growing body of knowledge on the role of digital literacy in modern education and underscore its importance in adapting to the demands of the digital era. 

کلیدواژه‌ها [English]

• E-learning
• Instructional Interactions
• Digital Literacy
• Elementary Schools

COPYRIGHTS 
© 2025 The Author(s).  This is an open-access article distributed under the terms and conditions of the Creative Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0) (https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/)