نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسن ضابط ¹
• محمد علی رستمی نژاد ¹
• پری ناز اسعدزاده ²

¹ گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

² گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فرهنگیان، بیرجند، ایران

چکیده

پیشینه و اهداف: ترکیب آموزش حضوری با آموزش الکترونیکی، منجر به ایجاد شیوه‌ای جدید در آموزش و یادگیری به نام یادگیری ترکیبی گردیده است که در صورت استفاده صحیح به بهبود یادگیری و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان منجر می‌شود. از سوی دیگر، تاکید بر نظریات جدید یادگیری چون ساختن­گرایی و به کارگیری آن در راهبردهایی چون نقشه های مفهومی یادگیرنده را از منفعل بودن و دریافت کننده صرف اطلاعات دور کرده و درگیری تحصیلی او را به ارمغان می آورد. نقشه های مفهومی رایانه محور در استراتژهای یادگیری متعددی از جمله یادگیری ترکیبی به خدمت گرفته شده اند. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی آموزش ترکیبی مبتنی بر نقشه مفهومی بر یادگیری مطالعات اجتماعی دانش‌آموزان پسر پایه ششم انجام شد.
روش‌ها‌: روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون  همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش تمامی دانش‌آموزان پسر پایه ششم ابتدایی شهرستان بیرجند در سال تحصیلی 02-01 بودند. نمونه آماری پژوهش 60 نفر از دانش‌آموزان پسر پایه ششم بودند که با شیوه نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پیش‌آزمون - پس‌آزمون‌ محقق ساخته مطالعات اجتماعی استفاده گردید. با استفاده از جدول دوبعدی هدف-محتوا روایی محتوایی سوالات آزمون مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، متخصصان و 3 تن از همکاران پایه ششم روایی صوری آزمون را تایید کردند. همچنین، ضریب پایایی سؤالات آزمون نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد که میزان 81/0 به دست آمد. این آزمون دارای دو بخش بود. در بخش نخست، ضمن دریافت اطلاعات جمعیت شناختی مشارکت کنندگان، دستورالعمل تکمیل سوالات نیز گنجانده شده بود و بخش دوم نیز حاوی 20 سوال چهارگزینه ای بود که از 8 درس آخر کتاب مطالعات اجتماعی تهیه و طراحی شده بود. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، علاوه بر آمار توصیفی از آزمون آماری تحلیل کوواریانس استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که بین میانگین نمرات متغیر یادگیری مطالعات گروه‌های آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد. با در نظر گرفتن مجذور اتا می‌توان گفت کاربرد آموزش ترکیبی مبتنی بر نقشه مفهومی، 2/19 درصد واریانس نمرات پس‌آزمون یادگیری را تبیین می‌کند(F_(57,1)=13/60, p<0/005 partial ŋ²=19/2%) .
نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که آموزش ترکیبی مبتنی بر نقشه‌های مفهومی بر یادگیری مطالعات اجتماعی دانش‌آموزان موثر بوده است. همانطور که مطالعات نشان می­دهند در طی دوران همه­گیری کرونا، آموزش مجازی تنها راه ممکن برای حفظ سلامتی یادگیرندگان و جلوگیری از بسته شدن طولانی مدت اماکن آموزشی قلمداد شد و اکنون پس از پایان دوران همه­گیری کرونا، ضعف های جدی در زمینه های متعدد تحصیلی و تربیتی مشاهده می گردد. بنابراین، بهره‌گیری از یادگیری ترکیبی با محوریت استفاده از نقشه های مفهومی الکترونیکی، رویکردی اثربخش در رفع ضعف­های ناشی از آموزش مجازی در دوران همه گیری و اقدامی مؤثر در جهت جبران و تثبیت یادگیری آنان در پسا کرونا است. این رویکرد سبب خواهد شد تا بین مفاهیم اصلی درس جدید و آموخته های قبلی دانش آموزان پیوند عمیق تر برقرار گردد و نقش اصلی در این فرآیند برعهده دانش آموز باشد. از محدودیت های پژوهش حاضر، می توان به مداخلات آزمایشی توسط پژوهشگر اشاره کرد که می تواند در سوگیری نتایج تاثیرگذار باشد. نداشتن مرحله پیگیری از دیگر محدودیت های مطالعه فوق بود. لذا، پیشنهاد می گردد سایر پژوهشگران با رفع محدودیت های روش شناختی ذکر شده و همچنین اعمال سایر متغیرهای موثر بر یادگیری نسبت به انجام پژوهش های جدید با جوامع و حجم نمونه متفاوت، در دروس و مقاطع تحصیلی دیگر و با جنسیت‌های متفاوت مبادرت ورزند. این امر دقت نتایج را بالا برده و بر قدرت تعمیم دهی نتایج می افزاید. بر اساس نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر می‌توان نسبت به برگزاری کارگاه و دوره های آموزشی در جهت توانمندی همکاران در به کارگیری نقشه های مفهومی الکترونیکی و بهره گیری از آن در تدریس اقدام کرد. افزون بر موارد فوق، می توان در برنامه درسی و آموزشی دوره دوم ابتدایی از نقشه های مفهومی الکترونیکی در جای جای فرآیند یاددهی-یادگیری استفاده کرد. یک روش موثر، استفاده از تلفیق دروس کار و فناوری، مطالعات اجتماعی و هنر است. این امر می تواند علاوه بر تقویت یادگیری در پرورش حس زیبایی شناختی دانش آموزان نیز موثر باشد. در نهایت، بهره گیری از سواد فناورانه در طراحی نقشه های مفهومی و تشویق دانش آموزان به استفاده از آن به هنگام ارائه های کلاسی را می توان از دیگر پیشنهادهای کاربردی که انگیزه پیشرفت را در دانش آموزان تقویت می کند، دانست.

کلیدواژه‌ها

• یادگیری ترکیبی
• نقشه مفهومی
• ساختن گرایی
• مطالعات اجتماعی
• پایه ششم

موضوعات

• فناوری آموزش- یادگیری تلفیقی

عنوان مقاله [English]

The effectiveness of blended learning with electronic concept maps on social studies learning

نویسندگان [English]

• H. Zabet ¹
• M.A. Rostaminezhad ¹
• P. Asadzade ²

¹ Department of Educational Sciences, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Birjand University, Birjand, Iran

² Department of Educational Sciences, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Farhangyan University, Birjand, Iran

چکیده [English]

Background and Objectives: The integration of in-person teaching with digital education has given rise to a new approach to learning and teaching known as blended learning. When implemented effectively, blended learning can enhance the academic success and overall learning experience of students. Additionally, the use of modern theories of learning, such as constructivism, and learning strategies like concept mapping, can transform students from passive receivers of information to active participants in their academic journey. Concept maps created using computer-based tools have been integrated into many learning strategies, including blended learning. A recent study was conducted to explore the effectiveness of concept map-based blended learning on the social studies learning of male sixth-grade students.
Materials and Methods: The study followed a semi-experimental research method with a pre-test-post-test design and a control group. The participants were all male sixth-grade students from Birjand in 2023. The sample size consisted of 60 male students chosen through available sampling. The pre-test-post-test of the social studies researcher was used to collect data. The test questions' content validity was assessed using a two-dimensional table of objective-content, and the face validity was confirmed by experts and three sixth-grade colleagues. The test's reliability coefficient was calculated through Cronbach's alpha coefficient, which was 0.81. The test consisted of two parts, with the first part collecting demographic information and providing instructions for completing the questions. In addition to descriptive statistics, the analysis of covariance statistical test was used to analyze the data.
Findings: Based on the results of the study, it can be concluded that there is a notable difference in the average scores of the learning variables of the experimental and control groups. The application of combined training based on a conceptual map has proven to explain 19.2% of the variance of the learning post-test scores, which is a significant result (F _(57,1) =60.13, p<0.005, partial ŋ²=2.19 %).
Conclusions: According to research, blended learning based on concept maps has been found to be effective in enhancing students' social studies learning. The ongoing COVID-19 pandemic has forced many educational institutions to adopt virtual education as the only means of ensuring the safety of students and staff. However, with the end of the pandemic, there are concerns about the weaknesses in various educational fields that have come to light during this period. Therefore, the use of blended learning centered on the use of electronic concept maps is an effective approach to eliminate the weaknesses caused by virtual education during the pandemic and an effective measure to compensate and stabilize their learning in the post-coronavirus era. This approach will make a deeper connection between the main concepts of the new lesson and the students' previous learning, and the main role in this process will be the responsibility of the student. Among the limitations of the current research, we can mention experimental interventions by the researcher, which can influence the bias of the results. Not having a follow-up phase was another limitation of the above study. Therefore, it is suggested that other researchers, by removing the mentioned methodological limitations and also applying other variables affecting learning, should try to conduct new research with different societies and sample sizes, in other subjects and levels of study, and with different genders. This increases the accuracy of the results and increases the generalizability of the results. Based on the results obtained from the present study, it is possible to hold workshops and training courses in order to enable colleagues to use electronic concept maps and use them in teaching. In addition to the above, electronic concept maps can be used in the teaching-learning process in the curriculum of the second elementary school. An effective method is to use a combination of work and technology courses, social studies and art. In addition to strengthening learning, this can also be effective in developing students' aesthetic sense. Finally, using technological literacy in the design of concept maps and encouraging students to use it during class presentations can be considered as other practical suggestions that strengthen the motivation of students to progress.

کلیدواژه‌ها [English]

• Blended Learning
• Concept Map
• Constructivism
• Social Studies
• Sixth Grade

COPYRIGHTS 
© 2025 The Author(s).  This is an open-access article distributed under the terms and conditions of the Creative Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0) (https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/)