فناوری های آموزشی نوظهور
علی افشاری؛ فرهاد کاروان؛ جمال الدین مهدی نژاد درزی
چکیده
پیشینه و اهداف: یکی از رویکردهای مهم در آموزش، نظریه شناختی است. با وجود کاربرد فراوان رویکرد شناختی در آموزش طراحی، هنوز چالش‌هایی وجود دارد. رویکرد شناختی، به مطالعه علمی فرآیندهای ذهنی مانند تفکر، درک، حـل مسـأله و استدلال می پردازد. شیوه آموزش در رویکرد شناختی، به راهبردهای شناختی مرتبط است. راهبردهای شناختی، ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: یکی از رویکردهای مهم در آموزش، نظریه شناختی است. با وجود کاربرد فراوان رویکرد شناختی در آموزش طراحی، هنوز چالش‌هایی وجود دارد. رویکرد شناختی، به مطالعه علمی فرآیندهای ذهنی مانند تفکر، درک، حـل مسـأله و استدلال می پردازد. شیوه آموزش در رویکرد شناختی، به راهبردهای شناختی مرتبط است. راهبردهای شناختی، فرآیندهایی است که به کمک آنها یادگیری، یادآوری و تفکر صورت می پذیرد. از اینرو، شناخت و راهبردهای شناختی نقش بسیار مهمی در فرآیند آموزش و یادگیری دارند. الگوها و راهبردهای شناختی مختلفی در آموزش مورد استفاده قرار میگیرند. پژوهش حاضر، به سه الگوی یادگیری نقشه ذهنی، حل مسأله و وسعت بخشی به تفکر پرداخته است. هدف این پژوهش، طراحی و اعتباریابی روش آموزش شناختی در معماری مبتنی بر الگوهای یادگیری مسأله محور، نقشه ذهنی و وسعت بخشی به تفکر و تأثیر آن بر ایده‌پردازی دانشجویان معماری بود.روش‌ها: پژوهش حاضر، از نوع آمیخته (کیفی و کمّی) و از نظر زمانی، جزو مطالعات مقطعی است. شیوه گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر، به روش کتابخانهای و میدانی بود. در این مطالعه، آموزش الگوی شناختی متغیر مستقل و ایده‌پردازی دانشجویان به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. ابتدا، منابع مختلف بررسی و با استفاده از روش تحلیل محتوا، مؤلفه های الگوی آموزشی شناختی مشخص شد. سپس، با استفاده از روش دلفی و نظر داوران، مؤلفه ها مورد تأیید نهایی قرارگرفتند. در مرحله اعتباریابی بیرونی از روش نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه استفاده شد. جامعه آماری، شامل اساتید گروه معماری و تکنولوژی آموزشی (در بخش کیفی) و دانشجویان معماری دانشگاه آزاد واحد همدان (در بخش کمّی) بودند. روش نمونهگیری در این پژوهش، به صورت در دسترس بود. در گروه اساتید، 12 نفر جهت اعتبار درونی الگو با روش در دسترس انتخاب شدند. 50 نفر از دانشجویان معماری درس طراحی3، به‌عنوان نمونه در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. بر این اساس، بهطور تصادفی 25 نفر در گروه آزمایش و 25 نفر، در گروه گواه قرار گرفتند. الگوی آموزش شناختی به مدت 10 هفته و در هر هفته یک جلسه آموزشی 90 دقیقه‌ای برای گروه آزمایش ارائه شده است. تحلیل دادهها، با استفاده از نرم افزار Spss نسخه 22 انجام گرفت.یافته‌ها: نتایج، در تدوین الگوی آموزش شناختی ترکیبی نشان داد که این الگو، شامل 7 مقوله و 57 مؤلفه بود. اعتبار درونی الگو با روش دلفی بررسی شد که 11 مؤلفه حذف شد و ضریب هماهنگی کندال براساس نظر 12 داور برای مؤلفه های الگو 82/0 به‌دست آمد که در سطح 01/0 معنادار بود. در زمینه اعتبار بیرونی نیز، نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد آموزش مبتنی بر الگوی تدوین شده بر ایده‌پردازی دانشجویان اثر معناداری دارد.نتیجه‌گیری: الگوی آموزشی شناختی مبتنی بر راهبردهای حل مسأله، نقشه ذهنی و تفکر سطح بالا در مقطع کارشناسی رشته معماری از 3 محور، 7 مقوله و 46 مؤلفه تشکیل شده است. سه محور اصلی یا همان اهداف آموزشی شامل محتوا، شیوه تدریس و ارزشیابی بود. محور محتوا، شامل سه مقوله (راهبردهای مبتنی بر دانش قبلی، مبتنی بر حل مسأله و مبتنی بر تفکر سطح بالا) بود. محور شیوه تدریس یا یادگیری شامل دو مقوله (تعاملی و فردی) و محور ارزشیابی نیز شامل دو مقوله (فرآیند محور و نتیجه محور) بود. اعتبار درونی و بیرونی الگو مورد بررسی قرار گرفت و نتایج، اعتبار آن را مورد تأیید قرار دادند. براین اساس، میتوان پیشنهاد داد که الگوی حاضر در آموزش دروس طراحی معماری مورد استفاده قرار گیرد.
