نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محسن اسماعیلی
• خسرو نظری

گروه مدیریت آموزشی، پردیس شهید چمران، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

پیشینه و اهداف: اشتیاق تحصیلی و عوامل موثر بر آن یکی از شاخص‌های کلیدی در موفقیت آموزشی و ارتقای بهزیستی روان‌شناختی دانش‌آموزان به شمار می‌آید. در این میان، مهارت‌های زندگی به‌عنوان مجموعه‌ای از توانایی‌های شناختی، هیجانی و اجتماعی می‌توانند بر اشتیاق تحصیلی تأثیرگذار باشند. همچنین، با گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی در میان دانش‌آموزان و نقش دوگانه آن‌ها در تسهیل یا تضعیف تعاملات آموزشی، ضرورت بررسی چگونگی تأثیر این بسترها بر ارتباط میان مهارت‌های زندگی و اشتیاق تحصیلی بیش از پیش احساس می‌شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش میانجی شبکه‌های اجتماعی در رابطه بین مهارت‌های زندگی و اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی بود.
روش‌ها‌: این پژوهش از نظر طرح تحقیق، توصیفی و از نظر هدف، کاربردی بود. روش اجرای آن، توصیفی-پیمایشی از نوع همبستگی و مبتنی بر مدل معادلات ساختاری بود. جامعه آماری شامل ۴۵۲۱ دانش‌آموز دوره دوم ابتدایی ناحیه چهار قم بود که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، ۳۸۴ نفر به‌روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای سنجش مهارت‌های زندگی از  پرسش‌نامه مهارت‌های زندگی کودکان بابادی و مشکانی (2011) که چهار مؤلفه مهارت‌های اجتماعی، خودنظم‌دهی، خویشتن‌داری (خودمدیری) و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را در بین دانش‌آموزان ارزیابی می‌کند، استفاده شد. برای سنجش اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان، از پرسشنامه فردریکس و همکاران (2012) که سه مؤلفه اشتیاق رفتاری، اشتیاق عاطفی و اشتیاق شناختی را اندازه‌گیری می‌کند، بهره گرفته شد. برای سنجش میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در بین دانش‌آموزان، از پرسشنامه جهانبانی (2018) که  سه مؤلفه میزان استفاده، نوع استفاده و میزان اعتماد به کاربران را در بین دانش‌آموزان مورد ارزیابی قرار می‌دهد، استفاده گردید. روایی محتوایی و صوری پرسشنامه ها، توسط ۱۰ نفر از اساتید گروه علوم تربیتی و مدیریت آموزشی مورد تأیید قرار گرفت. سنجش پایایی نیز در دو مرحله، پیش از اجرای اصلی پژوهش و پس از آن انجام شد. پایایی پرسشنامه ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بالاتر از معیار 7/0 بود که نشان‌دهنده پایایی مناسب پرسشنامه‌ها است. داده ها با آزمون همبستگی‌، تی، آزمون سوبل برای اثرهای میانجی، ضرایب مسیر و شاخص‌های برازش مدل در قالب مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزار SmartPLS  تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که شبکه‌های اجتماعی نقش میانجی در رابطه بین مهارت‌های زندگی و اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان ایفا می‌کند. همچنین، مهارت‌های زندگی با مقدار آماره t برابر با 629/7‌، تأثیر معناداری بر شبکه‌های اجتماعی داشتند ( 001/0 p<). به همین ترتیب، شبکه‌های اجتماعی با مقدار آماره t برابر با 26/6 و سطح معناداری ( 001/0 p<) تأثیر معناداری بر اشتیاق تحصیلی نشان دادند. با این حال، نتایج پژوهش نشان داد که مهارت‌های زندگی به تنهایی و به صورت مستقیم در سطح اطمینان 95 درصد، اثر معناداری بر اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان ندارند (535/0‌t=، 05/0‌< p)، اما از طریق تقویت و بهبود استفاده از شبکه‌های اجتماعی، به شکل غیرمستقیم موجب افزایش اشتیاق تحصیلی می‌شوند.
نتیجه‌گیری:  یافته‌ها نشان داد که مهارت‌های زندگی به‌طور غیرمستقیم و شبکه‌های اجتماعی به‌طور مستقیم بر اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان تأثیرگذارند. بر این اساس، می‌توان نتیجه گرفت که آموزش مهارت‌های زندگی، در کنار بهره‌گیری هدفمند و آگاهانه از شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند نقش مؤثری در تقویت اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان ایفا کند.  همچنین، شبکه‌های اجتماعی مسیر معناداری را برای انتقال اثر مهارت‌های زندگی به اشتیاق تحصیلی فراهم می‌کنند و نقش واسطه‌ای آن از نظر آماری معتبر است. 

کلیدواژه‌ها

• اشتیاق تحصیلی
• شبکه‌های اجتماعی
• مهارت‌های زندگی
• دوره دوم ابتدایی

موضوعات

• آموزش الکترونیکی- مجازی

عنوان مقاله [English]

The mediating role of social networks in the relationship between life skills and academic enthusiasm

نویسندگان [English]

• M. Esmaeili
• K. Nazari

Department of Educational Management, Shahid Chamran Campus, Farhangian University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Background and Objectives: Academic enthusiasm and the factors influencing it are among the key indicators of educational success and the enhancement of students’ psychological well-being. In this regard, life skills — as a set of cognitive, emotional, and social abilities — can affect academic enthusiasm. Moreover, with the increasing use of social networks among students and their dual role in either facilitating or weakening educational interactions, it has become increasingly necessary to examine how these platforms influence the relationship between life skills and academic enthusiasm. The present study aimed to investigate the mediating role of social networks in the relationship between life skills and academic enthusiasm among upper elementary school students.
Methods: From the perspective of research design, this study was descriptive, and in terms of purpose, it was applied. The research method was descriptive-survey of a correlational type, based on structural equation modeling (SEM). The statistical population consisted of 4,521 upper elementary school students from District 4 of Qom. Using the Krejcie and Morgan table, a sample of 384 students was selected through simple random sampling. To measure life skills, the Babadi and Meshkani Children’s Life Skills Questionnaire (2011) was used, which assesses four components among students: social skills, self-regulation, self-control (self-management), and social responsibility. To assess students’ academic enthusiasm, the Fredricks et al. (2012) Academic Engagement Questionnaire was utilized, which measures three components: behavioral engagement, emotional engagement, and cognitive engagement. To measure the use of social networks among students, the Jahanbani (2018) Social Networks Questionnaire was employed, evaluating three components: level of use, type of use, and level of trust in users. The content and face validity of the questionnaires were confirmed by 10 faculty members from the Department of Educational Sciences and Educational Management. Reliability was assessed in two stages — before and after the main implementation of the study. The Cronbach’s alpha coefficients for all questionnaires were above the 0.70 criterion, indicating acceptable reliability. Data were analyzed using correlation and t-tests, Sobel’s test for mediating effects, path coefficients, and model fit indices within the framework of structural equation modeling (SEM) using SmartPLS software.
Findings: The results showed that social networks play a mediating role in the relationship between life skills and students’ academic enthusiasm. Moreover, life skills had a significant effect on social networks, with a t-value of 7.629 (p < 0.001). Similarly, social networks had a significant effect on academic enthusiasm, with a t-value of 6.26 (p < 0.001).
However, the findings indicated that life skills alone did not have a direct and significant effect on students’ academic enthusiasm at the 95% confidence level (t = 0.535, p > 0.05). Nonetheless, through the enhancement and improvement of social network use, life skills indirectly contributed to an increase in academic enthusiasm.
Conclusion: The findings indicated that life skills indirectly, and social networks directly, influence students’ academic enthusiasm. Accordingly, it can be concluded that teaching life skills, alongside the purposeful and informed use of social networks, can play an effective role in enhancing students’ academic enthusiasm. Moreover, social networks provide a significant pathway for transferring the effects of life skills to academic enthusiasm, and their mediating role is statistically validated.

کلیدواژه‌ها [English]

• Academic enthusiasm
• social networks
• life skills
• second grade of elementary school