نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابوالفضل غفاری ¹
• محمد رضا آهنچیان ¹
• علی اصغر خلاقی ²
• مهدی نادری ¹

¹ گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

پیشینه و اهداف: با وجود آن که در تاریخ آموزش و پرورش کشور به موضوع تربیت حرفه‌ای توجه شده است، درباره فلسفه تربیت حرفه‌ای به سند علمی معتبری برخورد نمی‌کنیم. به عبارت دیگر بررسی شواهد اولیه نشان داد که فلسفه تربیت حرفه‌ای در ایران به اندازه ارزش و حساسیتی که دارد مورد توجه قرار نگرفته است. برای مثال در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش صرفاً به طور کلی توجه به تربیت حرفه‌ای را مهم شمرده است. در یک نگاه کلی شاهد آن هستیم که در دوره‌های زمانی مختلف با تصمیمات لحظه‌ای مسئولان، تربیت حرفه‌ای فراز و نشیب های فراوانی داشته است. در این فراز و نشیب‌های عمدتاً بدون پشتوانه منطقی، گاه نظام تربیت حرفه‌ای با انتقادات تندی نیز از سوی برخی از صاحب نظران تعلیم و تربیت کشور مواجه شده است، از آنجا که روشن نبودن فلسفه تربیت و ابعاد مختلف آن، از جمله تربیت حرفه‌ای، یک خلاء در هر نظام آموزشی محسوب می‌شود، هدف این مقاله، شناخت فلسفه تربیت حرفه­ای و تبیین سیر تحول آن در ایران معاصر (از زمان تأسیس دارالفنون، تاکنون) است.
روش‌ها: جهت رسیدن به این هدف، محقق سعی نموده تا با رویکرد فلسفی و با روش تحلیلی استدلالی سیر تحول فلسفه تربیت حرفه‌ای در ایران معاصر را  مورد بررسی قرار داده تا ضمن بیان چالش‌ها و مسائل موجود به ارائه پیشنهادهای لازم در این خصوص بپردازد. برای تحقق این هدف، با بهره­گیری از روش تحلیل اسنادی، اسناد آموزش و پرورش مورد مطالعه قرار گرفته است.
یافته‌ها: بررسی مبانی فلسفی نظام آموزشی قبل و بعد از تأسیس جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که روح حاکم بر فلسفه تربیت حرفه‌ای در نظام آموزشی ایران، متأثر از چند مشرب فلسفی شامل مکاتب، رئالیسم، پراگماتیسم، لیبرالیسم و ناتورالیسم و سودگرایی است که در برخی از مبانی ارزش­شناختی و معرفت شناختی، با فلسفه تربیتی اسلامی تفاوت دارند.
نتیجه‌گیری: به طور خلاصه بررسی مبانی فلسفی نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران نشان می­­دهد که روح حاکم بر فلسفه تربیت حرفه‌ای در نظام آموزشی ایران، متأثر از چند مشرب فلسفی است که در برخی از مبانی ارزش­شناختی و معرفت شناختی،  با فلسفه تربیتی اسلامی تفاوت دارند.  عمده­ترین این مکاتب، عملگرایی، لیبرالیسم و سودگرایی بوده است. بنابراین چنین استنباط می‌شود که برنامه ریزی و اجرای برنامه‌های تربیت حرفه‌ای با کاستی‌های فراوان همراه بوده است و با تداوم این وضع نمی‌توان به موفقیت این برنامه‌ها در آینده امید بست. چون هر نظام تربیت حرفه‌ای نیازمند فلسفه­ای است تا به کمک آن به سؤالاتی در زمینه چیستی و چرایی تربیت حرفه‌ای پاسخ‌های اساسی و بنیادین بدهد.
بر اساس پیش فرض مطالعه حاضر، تربیت حرفه‌ای کارآمد یکی از بنیادی‌ترین راه‌ها برای تحقق برخی هدف‌های هر نظام آموزشی است، و داشتن فلسفه روشن و چارچوب نظری معین برای تربیت حرفه­ای، یکی از نخستین اقدامات بنیادی در تحقق هدف تربیت حرفه‌ای کارآمد است. همان طور که در این پژوهش بیان شد، و مرور پیشینه نظری و عملی پژوهش در ایران نیز نشان می‌دهد، نظام آموزشی کشور به طور مشخص فاقد فلسفه اعلام شده تربیت حرفه‌ای بوده است. روشن نبودن فلسفه تربیت حرفه­ای، یک خلاء در هر نظام آموزشی محسوب می‌شود. روشن است که دارا بودن پشتوانه فلسفی به تنهایی کافی نیست، بلکه ثبات و سیاست­های مالی دولتی نیز می تواند به موفقیت طرح های تربیت حرفه‌ای کمک نماید.

کلیدواژه‌ها

• کلمات کلیدی: فلسفه
• تربیت حرفه‌ای
• نظام آموزشی ایران

20.1001.1.20080441.1397.12.4.2.2

موضوعات

• آموزش فنی حرفه ای

عنوان مقاله [English]

The evolution process of the vocational education philosophy in Iranian education system

نویسندگان [English]

• A. Ghaffari ¹
• M.R. Ahanchian ¹
• A.A. Khallaghi ²
• M. Naderi ¹

¹ Educational Sciences Department, Faculty of Education and Psychology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

² Department of Educational Sciences, Humanities at Shahid Rajaee Teacher Education University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Background and Objectives:Although the issue of vocational training has been considered in the history of education in the country, we do not come across a credible scientific document about the philosophy of vocational training. In other words, the study of preliminary evidence showed that the philosophy of vocational training in Iran has not been considered as much as its value and sensitivity. For example, in the Fundamental Document of Educational Change, it is only important to pay attention to vocational training in general. In a general view, we see that in different periods of time, with the momentary decisions of the officials, the training of professionals has had many ups and downs. In these ups and downs, mostly without logical support, the vocational education system has sometimes been sharply criticized by some education experts in the country. As the philosophy of education and its different aspects such as vocational education is not so clear, and it is considered as a vaccum issue system of education, the purpose of this article is to understand the evolution of the philosophy of vocational education in Iran (from the establishment of Dar-al-Fonoon, up to now).
Method and Materials: To achieve this purpose, the researchers have studied the evolution of philosophy of vocational education in contemporary Iran through a philosophical approach and via logical-analyzed procedure. This is done to express challenges and current issues as well as representing required suggestions related to the issue. To achieve this purpose, the relevant documents have been studied by evidence analysis method.
Findings: The study of philosophical foundation of education system in Iran before and after the stablishment of Islamic republic indicates that the sprite of ruling over the vocational education in Iran’s education system is affected by several philosophical streams including doctrines related to the realism, pragmatism, liberalism, naturlizm, and mercantilism which are different from Islamic education philosophy in some axiological and epistemological foundations.
Conclusion: In summary, the study of the philosophical foundations of the educational system of the Islamic Republic of Iran shows that the prevailing spirit of the philosophy of vocational education in the Iranian educational system is influenced by several philosophical associations that in some axiological and epistemological foundations with the philosophy of Islamic education. They are different. The most important of these schools were pragmatism, liberalism and utilitarianism. Therefore, it is inferred that the planning and implementation of vocational training programs has been associated with many shortcomings, and with the continuation of this situation, we can not hope for the success of these programs in the future. Because any vocational training system needs a philosophy to help it give basic answers to questions about what and why vocational training is. According to the present study, efficient vocational training is one of the most fundamental ways to achieve some goals of any educational system, and having a clear philosophy and a specific theoretical framework for vocational training is one of the first fundamental steps in achieving the goal of efficient vocational training. As stated in this study, and a review of the theoretical and practical background of research in Iran also shows, that the country's education system has clearly lacked the stated philosophy of vocational training. The lack of clarity in the philosophy of vocational training is a vacuum in any educational system. It is clear that having philosophical support alone is not enough, but also the stability and financial policies of the government can contribute to the success of vocational training projects.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Philosophy
• Vocational Education
• Iran education system