برنامه ریزی درسی
مظاهر آبادی؛ ناصر نوشادی؛ احسان ممتحن
چکیده
پیشینه و اهداف: هنر محاسبه به قدمت آدمی است و مهارتهای تفکر انتقادی همواره یکی از ابزارهایی است که انسان برای رویارویی با چالش‌های زندگی از آن بهره می‌گیرد. روزانه با تصمیم‌گیری‌هایی مواجه می‌شویم که نیاز به استدلال، درک و فهم، تفسیر، تجزیه و تحلیل و ارزشیابی اطلاعات دارند. مهارتهای تفکر انتقادی فرد را قادر می‌سازد تصمیمی قابل ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: هنر محاسبه به قدمت آدمی است و مهارتهای تفکر انتقادی همواره یکی از ابزارهایی است که انسان برای رویارویی با چالش‌های زندگی از آن بهره می‌گیرد. روزانه با تصمیم‌گیری‌هایی مواجه می‌شویم که نیاز به استدلال، درک و فهم، تفسیر، تجزیه و تحلیل و ارزشیابی اطلاعات دارند. مهارتهای تفکر انتقادی فرد را قادر می‌سازد تصمیمی قابل اعتماد و با ارزش اتخاذ کند، رفتاری اخلاقی انجام دهد و توان تطبیق خود، با شرایط محیطی را داشته باشد. اما به نظر می‌رسد برخی از معلمان ریاضی برای القای مفهوم تفکر انتقادی در شیوه تدریس‌شان دچار سردرگمی و مشکل هستند، پس دانشآموزان نیز به دلیل مشکل در درک این مفهوم در آزمون‌های ریاضی عملکردی پایین‌تر از حد متوسط از خود بروز می‌دهند. از این رو دانشآموزان فاقد توان لازم جهت تدوین فرضیهها و ارزیابی آنها با استفاده از ایده‌های انتزاعیاند. به رغم تاکید بر بسط تفکر انتقادى، مطالعات متعدد بیانگر این مطلب است که مدارس هنوز استدلال را در دستور کار خود ندارند. از طرفی، مطالعه بین‌المللی روندهای آموزش ریاضیات و علوم (تیمز) که از مهمترین و بزرگترین مطالعات تطبیقی در قلمرو ارزشیابی پیشرفت تحصیلی هستند واقعیت‌هایی را آشکار می‌نمایند که نشان‌دهنده ضعف دانش آموزان ایرانی در درس ریاضیات است. این در حالی است که با وجود سرمایه‌گذاری زیاد در بخش ریاضی، فاصله دانش ریاضی دانش آموزان ایرانی با سایر کشورها نگران‌کننده است. هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزشیابی جایگاه مهارتهای تفکر انتقادی در برنامه درسی ریاضیات مدارس متوسطه عادی و تیزهوشان بود.روش ها: روش تحقیق توصیفی و از نوع زمینهیابی بود. برای این منظور، نمونه مورد بررسی شامل 71 معلم ریاضی، 360دانش‌آموز مقطع متوسطه اول ناحیه دو شیراز، سه کتاب درسی ریاضی و سه کتاب کمک درسی ریاضی، سوالات امتحان پایانی ریاضی همین مقطع به همراه سئوالات ریاضی آزمون تیمز بود. جهت سنجش میزان مهارتهای تفکر انتقادی دانشآموزان و معلمان ریاضی از مقیاس مهارتهای تفکر انتقادی کالیفرنیا (Cctst) که شامل پنج مولفه (تحلیل، استنباط، تفسیر، استدلال استقرایی و استدلال قیاسی) میباشد استفاده شد. همچنین کتاب‌های درسی و کمک درسی ریاضی، سوالات امتحان پایانی ریاضی دوره متوسطه و سئوالات ریاضی آزمون تیمز با روش تحلیل محتوای کمّی بر اساس مولفه های مقیاس مهارت تفکر انتقادی کالیفرنیا مورد سنجش قرار گرفتند. روش تحلیل آماری شامل آزمون خی دو، آزمون تی برای گروههای مستقل و آزمون تی تک نمونهای بود. یافتهها: یافتهها نشان دادند که مهارتهای تفکر انتقادی سهم معناداری در آزمون تیمز دارند. همچنین نتایج تحلیل محتوا نشان داد که در کتب درسی و کمک درسی ریاضی، بیشترین سهم مربوط به مولفه تحلیل و کمترین سهم مربوط به مولفههای استدلال استقرایی و ارزشیابی بود. از طرفی، یافتهها نشان دادند که بین سوالات امتحانی درس ریاضی مدارس عادی و تیزهوش تفاوت معناداری در مهارتهای تفکر انتقادی وجود نداشت. از سویی دیگر، میزان مهارتهای تفکر انتقادی دانشآموزان و معلمان بر اساس معیار حد مطلوب، ضعیف ارزیابی شد.نتیجه‌گیری:ضعف دانش آموزان ایرانی در آزمون تیمز به طور معناداری پیامد ضعف معلمان ریاضی در مهارتهای تفکر انتقادی و نیز سهم اندک کتب درسی ریاضی از مولفههای مهارتهای تفکر انتقادی است. از این رو پیشنهاد میگردد که پودمان درس مهارتهای پنج گانه تفکر انتقادی در ضمن خدمت فرهنگیان طراحی و برای معلمان ریاضی اجرا شود.
